Ngày xưa có một bầy nai

Nai đầu đàn quả là tài giỏi thay

Một ngàn nai họp thành bầy

Nhởn nhơ chung sống, vui vầy, rong chơi,

Nai đầu đàn có hai trai

Nai anh mảnh khảnh, thân người lại cao

Mắt tinh anh sáng như sao

Bộ lông óng mượt phô màu đỏ hung

Trông nai đẹp đẽ vô cùng

Có tên Nai Đẹp khắp vùng quanh đây.

Nai em lông xám phủ đầy

Cũng cao và lại cũng gầy như anh

Nhưng kém cỏi, chẳng khôn lanh

Có tên Nai Xám quả tình đúng thay.

Tháng năm lần lượt vần xoay

Hai nai thoắt đã tới ngày lớn khôn.

Nai đầu đàn tới một hôm

Gọi hai con tới ôn tồn nhắn nhe:

"Cha bây giờ đã già đi

Thiếu phần khoẻ mạnh, kém bề tinh anh

Việc công chẳng dễ hoàn thành

Đứng ra lãnh đạo quả tình khó sao

Bầy nai đông đúc lớn lao

Hai con sửa soạn thế vào chỗ cha

Để ta an hưởng tuổi già

Thay cha lãnh đạo liệu mà lo toan,

Mỗi con chăm sóc một đoàn

Bầy nai giờ đã sẵn sàng chia hai

Mỗi bầy là năm trăm nai

Hai con khôn lớn đủ tài thay ta!"

Thế rồi mọi việc diễn ra

Đúng theo ý muốn nai cha dự trù.

*

Ở bên Ấn Độ thời xưa

Nai thường gặp nạn khi mùa gặt sang

Lúa vươn cao, óng ánh vàng

Muôn phần khêu gợi họ hàng nhà nai

Nai vào ruộng lúa khắp nơi

Tranh nhau ăn lúa của người nông dân

Nhà nông bực bội vô ngần

Bàn nhau đào hố, đào hầm, đặt chông

Đặt thêm bẫy đá khắp đồng

Quyết tâm bắt giết nai cùng thú hoang

Tìm phương bảo vệ mùa màng

Khỏi cơn tàn phá phũ phàng nơi nơi.

Năm nay mùa gặt tới rồi

Nai cha kinh nghiệm cho mời hai con

Tới bên căn dặn ôn tồn:

"Nên đưa nai lánh lên luôn khu rừng

Trên cao đồi núi chập chùng

Xa nơi trồng trọt ruộng đồng nguy nan

Đây là cách cha thường làm

Cứu bầy nai khỏi muôn vàn tai ương

Không còn bị giết, bị thương

Vì ham lúa tại ruộng nương của người,

Sau khi mùa gặt qua rồi

Mới đưa nai trở xuống nơi đồng bằng,

Đóng vai lãnh đạo giỏi giang

Phải cần tiên đoán mọi đường nghe con

Hãy đi! Chuẩn bị tinh khôn!

Phần cha già yếu chẳng còn sức đâu

Khó mà di chuyển được mau

Nên cha ở lại trốn sau bụi bờ!"

Nghe xong lời của cha già

Hai nai thủ lãnh tránh xa ruộng đồng

Đưa bầy lên núi, lên rừng

Mỗi nai quyết định theo từng cách riêng.

*

Dân làng ở khắp trong miền

Từ lâu kinh nghiệm cho nên biết rằng

Lúc này nai rời đồng bằng

Kéo nhau lên núi tìm đường ẩn thân

Nên người làng và nông dân

Cùng nhau tính toán vô ngần tinh khôn

Núp rình suốt dọc lối mòn

Giết nai qua lại chẳng còn khó chi.

Chàng Nai Xám thủ lãnh kia

Lơ là chẳng nhớ lời gì cha khuyên

Thay vì tính kế bình yên

Thời chàng di chuyển liên miên không ngừng

Đưa bầy vội vã lên rừng

Khi mặt trời lặn, khi vừng đông lên

Này trưa, này sáng, này đêm

Rộn ràng in dấu khắp trên đường làng

Nông dân do đó dễ dàng

Rình quanh nấp bắn vào đoàn nai kia

Cung tên vun vút phóng đi

Nai phần thì chết, phần thì bị thương

Khi leo lên được tới rừng

Số nai sống sót còn chừng ít con.

*

Chàng Nai Đẹp đủ tinh khôn

Để mà nhận biết cội nguồn hiểm nguy

Nên khi chàng dắt đoàn đi

Thời chàng thận trọng nghĩ suy kỹ càng:

"Muốn di chuyển được an toàn

Tránh xa người với xóm làng quanh đây

Không đi vào lúc ban ngày

Không đi vào sáng sớm hay tối trời

Chỉ đi lúc nửa đêm thôi

Vòng quanh đường tắt tới nơi khu rừng

Ẩn thân đồi núi chập chùng

Bình yên vô sự trên vùng non cao

Chẳng hề mất một mạng nào

Hoặc là thương tích tổn hao thân mình!"

Gặp nhau trên chốn an bình

Hai đoàn lưu lại loanh quanh đợi chờ

Tới khi thuận tiện thời cơ

Là khi mùa gặt hái vừa xong xuôi

Hai đoàn sửa soạn trở lui

Quay về chốn cũ dưới nơi ruộng đồng.

*

Chàng Nai Xám thật uổng công

Nào đâu học hỏi gì trong chuyến đầu

Nhớ chi kinh nghiệm thương đau

Nên khi khí lạnh giăng mau núi rừng

Là chàng hấp tấp lên đường

Xuống vùng ấm áp ruộng đồng trước kia

Dắt đàn nai vội ra đi

Hoàn toàn bất cẩn giống y lần đầu

Để rồi lại gánh thảm sầu

Bị người nấp giết trước sau cả đoàn

Người ta xẻ thịt nai ăn

Một phần đem bán cho dân trong làng

Riêng chàng Nai Xám trưởng đoàn

Lết về sống sót bình an một mình.

Chàng Nai Đẹp vẫn thông minh

Chàng đưa bầy thú của mình về xuôi

Bình an như trước đây thôi

Năm trăm nai xuống tới nơi trọn bầy.

Hai đoàn nai đã về đây

Một thời chết thảm hết ngay cả đoàn

Riêng nai thủ lãnh bình an.

Một thời đầy đủ vẻ vang trở về

Không hề thiệt hại chút chi

Tài người lèo lái muôn bề giỏi giang.

"Ai theo lãnh đạo tầm thường

Tài thô, trí thiển sẽ vương luỵ phiền

Sẽ lâm khổ nạn triền miên

Bước đường tiêu diệt tới liền ngay thôi!

Ai theo lãnh đạo hơn người

Tài cao, trí lớn một đời an vui!"

Nai cha nhận xét ngậm ngùi

Khi hai con xuất hiện nơi mé đồng.

*

Thời gian trôi, tuổi chất chồng

Nai cha già yếu rồi không sống còn

Quyền hành trao lại cho con

Anh chàng Nai Đẹp tinh khôn kế thừa

Cả đoàn nai đều mến ưa

Chàng vừa uy tín lại vừa tài năng.

*

Tâm Minh Ngô Tằng Giao

(Thi hóa phỏng dịch theo bản văn xuôi BEAUTY AND GREY

của Ven. Kurunegoda Piyatissa & Tod Anderson)

*

Nhận diện tiền thân Đức Phật

TRUYỆN NAI ĐẸP VÀ NAI XÁM

Nai cha đầu đàn là tiền thân Đức Phật.

Nai Đẹp là Xá Lợi Phất. Nai Xám là Đề Bà Đạt Đa.

_________________________________________________